czym jest

Mark Williams poszukiwał wspomnień, które łączyły się z zachorowalnością na depresję, a John Teasdale poszukiwał korelacji pomiędzy zmianami emocjonalnymi u osoby chorującej na depresję a znaczeniem bardziej pełnym/holistycznym, które obejmuje cały umysł – model podsystemów poznawczych (Segal,Williams, Teasdale, 2009). Ważnym wnioskiem, który został przez naukowców odrzucony to wpływ postawy wobec siebie i świata na nawrót depresji. Wspólnie uznali, że nawet, jeśli postawy uległy zmianie przy wyzdrowieniu, te osoby nadal były narażone na nawrót depresji.

Pierwszym odstępstwem naukowców przy pracy poznawczej z nawrotem depresji jest wprowadzenie treningu uwagi, a w następnej kolejności podejścia opartego na uważności. Medytacja jako rodzaj doświadczenia rozwoju osobistego ma swoje korzenie w buddyzmie. Po ekspansji Chin na Tybet i ucieczce wielu mnichów na zachód oraz po podróżach młodych ludzi z zachodu na wschód i ich fascynacji kulturą wschodu – medytacja zaczęła być bardziej rozpowszechniana, a potem obecna również w kulturze zachodu (John Kabat-Zinn, 2012). Uważność z kolei jest mylona z hedonistycznym hasłem „żyć chwilą”, uważność rozumiemy raczej jako „żyć w chwili”, a więc być w pełni obecnym. Jest stanem pełnej obecności, świadomości w przeżyciu danego momentu życia. Uważna obecność staje się wiec ogromną energia w poznaniu i doświadczeniu samego siebie.

Praktykę medytacji uważności z takim rozumieniem uważności wprowadził John Kabat-Zinn w swojej klinice redukcji stresu, prowadząc ośmiotygodniowe kursy PRSiR – Program Redukcji Stresu i Relaksacji. Program składał się z ośmiu dwugodzinnych cotygodniowych spotkań. Ważnym elementem całego cyklu był nacisk na codzienną praktykę osobistą w domu. Program był przeznaczony dla wszystkich ludzi mierzących się ze stresem wynikającym różnych trudnych doświadczeń życiowych, lecz także ludzi z przewlekłymi chorobami i bólem, napadami paniki, zaburzeniami snu itp. Dziś program nosi nazwę MBSR (MindfulnessBased Stress Reduction) i jest z powodzeniem stosowany w wielu krajach na świecie.

Trzej naukowcy, o których wspominałam we wcześniejszym podrozdziale, czyli Zindel V. Segal, Mark G. Williams oraz John D. Teasdale, wykorzystali właśnie doświadczenia i wnioski z wizyty w klinice Redukcji Stresu w opracowaniu metod uważności w zastosowaniu w pracy z pacjentami w profilaktyce nawrotów depresji.Pomimo tego, że treści nauczane w klinice były różne od metod terapii poznawczej,  nie wykluczały się nawzajem. Ogólnie rzecz ujmując głównym celem praktyki było wyłączenie autopilota, a rozpoczęcie w pełni świadomej obecności w swoim życiu. Taki cel mieli również psychologowie Segal, Williams i Teasdale – chodziło o to, aby osoby po przebytym epizodzie depresji miały zwiększoną świadomość/uważność na wczesne sygnały , które mogłyby zapoczątkować nawrót choroby.

Model pracy MBSR w pierwszej kolejności, tak jak w CBT, korzysta z psychoedukacji, co jest wyjściem do praktyki indywidualnej przez pacjenta
w domu. Następnie wprowadza  techniki redukcji stresu, takie jak skupianie uwagi na oddechu, skanowaniu ciała,  pozycjach jogi czy uważnym chodzeniu. Kolejne sesje prowadzone są przez nauczyciela najpierw jako kierowana medytacja (np. skanowanie ciała), a potem w formie dialogu, innych technik medytacyjnych czy ćwiczeń świadomości – ciągle głównym celem jest pogłębianie doświadczenia „tu i teraz”. To, co jednak było najciekawsze  podczas pierwszej wizyty w Klinice i w przyszłości przydatne do pracy z pacjentami po przebytej depresji, to ćwiczenia kontroli uwagi. Jednak przy drugiej wizycie w roku 1995 psycholodzy zaobserwowali jak doświadczeni nauczyciele MBSR reagowali na silne emocje czy ból pacjentów – nie rozwiązywali problemu, nie podejmowali dialogu w celu zajęcia się nim – dawali akceptację i zgodę na te emocje, tak by pacjent tę zgodę, akceptację dał sobie („oddychaj tym”). Całe doświadczenie decentracji zostało przez psychologów rozszerzone, pod wpływem doświadczeń MBSR,  oprócz myśli również na emocje i doznania cielesne. Nie chodzi jednak o zdystansowanie się do tych obiektów obserwacji lecz o postawę akceptacji i przyzwolenia na pojawienie się nieprzyjemnych doznań – jest to rodzaj „przyjaznej świadomości” (Segal, Williams, Teasdale, 2009).

Tak też powstaje MBCT – Terapia poznawcza oparta na uważności (Mindfulness Based Cognitive Therapy), którą szczegółowo opisali John Teasdale, Mark Williams i Zindel Segal w „Praktyka uważności. Ośmiotygodniowy program ćwiczeń pozwalający uwolnić się od depresji i napięcia emocjonalnego”. Podczas pracy terapeutycznej pacjenci zobowiązują się do codziennej praktyki formalnej (medytacja uważności) oraz do praktyki nieformalnej, która polega na ćwiczeniu uważności w codziennych czynnościach życiowych.